पिज्जा, बर्गर, फ्रेन्च फ्राइज बन्द गर्नुहोस् ! बालबालिकालाई दिदै हुनुहुन्छ मधुमेह, के भन्छ नयाँ अध्ययन

एजेन्सी । अल्ट्रा–प्रोसेस गरिएको खाना खपत र टाइप २ मधुमेहको जोखिमः एक समय थियो जब घरबाट बाहिर खाना खानु कुलीनताको थियो । कुनै न कुनै चाडपर्व वा विशेष अवसरमा आमा बुवासंगै बाहिर खान जानु हुन्थ्यो । तर बदलिँदो जीवनशैलीले ‘विकेन्ड कल्चर’ले बाहिरको खानालाई सामान्य बनाएको छ । सबैभन्दा ठूलो समस्या यो हो कि यी नयाँ विधिहरूले बालबालिकाको स्वास्थ्यलाई सबैभन्दा बढी असर गरेको छ । आजकल पिज्जा–बर्गर, फ्रेन्च फ्राइज, चकलेट, कोल्ड ड्रिंक्सजस्ता चीजहरू बालबालिकाको खानपिनमा दैनिक चलन बनेको छ । एक नयाँ अध्ययनले दावी गरेको छ कि अल्ट्रा–प्रोसेस्ड खानाको लगातार बढ्दो खपतले मानवजीवनमा मधुमेहको जोखिम धेरै गुणा बढाएको छ । हरेक घरमा ग्रील्ड अल्ट्रा–प्रोसेस्ड फूडको प्रयोग भइरहेको छ, जुन मधुमेहको लगातार बढ्दो घटनाको प्रत्यक्ष कारण हो । विश्वमा मधुमेहबाट पीडित व्यक्तिको संख्या १० करोड १० लाख छ । मधुमेह र अल्ट्रा–प्रोसेस्ड खानाको बढ्दो ग्राफ

इन्डियन काउन्सिल अफ मेडिकल रिसर्च (आईसीएमआर) र नेशनल इन्स्टिच्युट अफ न्यूट्रिशन (एनआईएन) द्वारा जारी दिशानिर्देशका अनुसार ५ देखि १९ वर्ष उमेरका १०% भन्दा बढी बालबालिका प्रि–मधुमेहको अवस्थामा छन् । यो सीधै ती खानाहरूसँग सम्बन्धित छ जुन गहिरो भुटेको, बेक गरिएको वा ग्रिल गरिएको छ । यी अल्ट्रा–प्रोसेस गरिएका खानाहरू उन्नत ग्लाइकेसन इण्ड उत्पादनहरूले सूजन निम्त्याउँछ र शरीरलाई मधुमेह, उच्च रक्तचाप, र हृदय रोग जस्ता रोगहरूको लागि संवेदनशील बनाउँछ ।

Advanced Glycation End Products के हो ?

AGEs हानिकारक यौगिकहरू हुन् जुन खाना धेरै उच्च तापक्रममा पकाउँदा बनाइन्छ । चेन्नईस्थित मद्रास डायबिटिज रिसर्च फाउन्डेशन (एमडीआरएफ) का विशेषज्ञ डा. वी. मोहन भन्छन् कि गहिरो फ्राइङ, बेकिंग वा ग्रिलिङ गर्दा अक्सिडेटिभ तनाव उत्पन्न हुन्छ, जसले सूजन र अन्य रोगहरू निम्त्याउँछ । यो सूजनले टाइप २ मधुमेह, हृदय रोग र केहि प्रकारको क्यान्सरको जोखिम बढाउन सक्छ । डा. मोहनले ICMR सँगको सहकार्यमा AGEs मा एक अध्ययन गरेका थिए, जसमा उनले पत्ता लगाए कि प्रशोधित खाद्यपदार्थ धेरै मात्रामा खाने मानिसहरूमा टाइप २ मधुमेह र सूजन जस्ता समस्याहरूको उच्च जोखिम हुन्छ ।

अल्ट्रा–प्रोसेस्ड फूडहरूः के बेवास्ता गर्ने?

अध्ययनका अनुसार रातो मासु, फ्रेन्च फ्राइज, फ्राइड फूड, बेकन, बेकरी उत्पादन, बिस्कुट, बटर र मार्जरीन जस्ता खानेकुरामा एजीइहरू प्रशस्त हुन्छन् । यी खानाहरू विशेष गरी हानिकारक हुन्छन्, किनकि तिनीहरूले शरीरमा सूजन र अक्सिडेटिभ तनावको स्तर बढाउँछन् । अर्कोतर्फ, फलफूल, तरकारी, ब्रोकाउली, गेडागुडी, जई, दुग्धजन्य पदार्थ, माछा र सुकेको फल (जस्तै बदाम, अखरोट, काजू) मा कम AGEs हुन्छ र स्वास्थ्यका लागि सुरक्षित मानिन्छ ।

विज्ञको रायः भुटेको खाना र प्रशोधित खानाहरू नखानुहोस्

म्याक्स सुपर स्पेशलिटी हस्पिटल, साकेतका अध्यक्ष तथा प्रमुख इन्डोक्राइनोलोजिस्ट डा अम्ब्रीश मित्तलले भुटेको खानामा स्याचुरेटेड फ्याट र क्यालोरी पाइन्छ, जुन शरीरका लागि हानिकारक हुनसक्ने बताए । भारतीय स्टिङड फुडहरू, विशेष गरी बारम्बार तताइएको तेलमा पकाइएको खाना, ट्रान्स फ्याटले भरिएको हुन्छ । ट्रान्स फ्याटले मुटु रोग र क्यान्सर जस्ता गम्भीर रोगको जोखिम बढाउँछ । डा. मित्तलले पकाएको खानेकुरामा कार्बोहाइड्रेटको मात्रा बढी हुने भएकाले पनि स्वास्थ्यकर नहुने बताए । यी खानेकुराहरूले मोटोपनालाई बढावा दिन्छ, जुन मधुमेहको मुख्य कारण हो ।

सेतो चामल र गहुँको अत्यधिक खपतः कार्बोहाइड्रेट खतरा बढ्दै

एमडीआरएफ अध्ययनले यो पनि पत्ता लगायो कि सेतो चामल र गहुँको अत्यधिक खपतले कार्बोहाइड्रेटको स्तर पनि बढाउँछ, जसले गर्दा चिनीको मात्रा बढ्छ ।

तनाव, निद्राको कमी र प्रदूषण पनि कारण हो

तनाव, कम वा अधुरो निद्रा र वायु प्रदुषणले पनि मधुमेहका बिरामी बढ्नुमा प्रमुख भूमिका रहेको विज्ञहरूले बताएका छन् । यी कारकहरूले शरीरको क्रियाकलापमा नकारात्मक प्रभाव पार्छ, जसले इन्सुलिन प्रतिरोध र चिनीको स्तर बढाउँछ ।

मधुमेहको जोखिम न्यूनीकरणका लागि पश्चिमा ढाँचामा नभई राम्रो खानपान र स्वस्थ्य बानीमा मात्र ध्यान दिन विज्ञहरुले सरकार र जनतालाई आग्रह गरेका छन् । भुटेको र प्रशोधित खानेकुरा नखाने, फलफूल र तरकारी बढी खाने र नियमित व्यायामले मधुमेहबाट बच्न सकिन्छ । आधुनिक जीवनशैलीमा अति प्रशोधित खानेकुराको प्रचुरताले गर्दा मधुमेहको जोखिमबाट बच्न सचेतना र सतर्कता अपरिहार्य छ । हामीले सही खानपान र जीवनशैली अपनाएर यो बढ्दो जोखिमलाई कम गर्न सक्छौं ।