अण्डा वा कुखुरा पहिले कुन ? दुबै सही जवाफ हुन सक्छ !

यो एक पुरानो प्रश्न होः कुन पहिले आयो, कुखुरा वा अण्डा ? यो यस्तो प्रश्न हो कि यसको जवाफले तर्ककर्ताहरूलाई सन्तुष्ट पार्न धेरै गाह्रो छ । यसबारे धेरै किसिमका अनुसन्धानहरू भएका छन्, धेरै तर्कहरू दिइएका छन् । सायद तपाईलाई पनि यो प्रश्नको सहि उत्तर थाहा छ । तर जीवहरूको विकासको विज्ञानलाई विकास विज्ञान भनिन्छ । यस प्रश्नको जवाफ धेरै रोचक छ । तपाईलाई यो थाहा पाउँदा अचम्म लाग्न सक्छ कि दुबै उत्तर सही छन् र यसको पछाडिको कारणले यस्तो किन हो भनेर ज्ञान हुन्छ ।

अण्डाहरू पृथ्वीमा जीवनको रूपमा लामो समयसम्म रह्यो । इभोलुसन विज्ञहरू भन्छन् कि अण्डा कुखुराको लाखौं वर्ष पहिले विकसित भयो, तर यसको मतलब अण्डा पहिले आएको होइन ।

अण्डाको महत्व

“पहिलो अण्डाको विकास जीवनको जन्मसँग नजिकबाट जोडिएको हुन सक्छ जुन हामीलाई थाहा छ,“ जुल्स होवार्ड भन्छन्, एक प्राणीविज्ञान रिपोर्टर र अण्डाको विकासको बारेमा पुस्तक इन्फिनिट लाइफका लेखक । विशेषज्ञहरूले तर्क गर्छन् कि अण्डा जनावरहरूको लागि जीवन–सहायता क्याप्सुल जस्तै हो, आनुवंशिक विविधता र अद्वितीय सिर्जना गर्ने अवसर प्रदान गर्दछ ।

के अण्डा पहिले आयो ?

यदि हामीले अण्डा जनावरको लागि ’जीवन–समर्थन गर्ने क्याप्सुल’ मात्र हो भनेर स्वीकार गर्छौं भने, त्यसो भए पक्कै पनि यसलाई कुनै न कुनै रूपमा अण्डा मानिनेछ । प्रारम्भिक अण्डाहरू आज हामीले थाहा पाएको भन्दा धेरै फरक थिए । तिनीहरूलाई जेलीफिस वा समुद्रमा कीराहरू जस्ता प्राणीहरूले दिएका थिए । यो पृथ्वीमा जीवन देखा पर्नु भन्दा लाखौं वर्ष पहिले थियो, यो कुखुरा भन्दा पहिले अण्डा आयो भन्न देखिन्छ ।

अनि कहिले आयो कुखुरा ?

फ्लिन्डर्स युनिभर्सिटीका पालेओन्टोलोजिस्ट र प्राचीन चराहरूको विशेषज्ञ डा एलेन माथर भन्छन् ः ’यदि तपाईंले यसलाई अण्डाको सन्दर्भमा समग्र रूपमा हेर्नुभयो भने, जवाफ पक्कै अण्डा हो । तर कुखुराको बारेमा प्रश्नको अर्को पक्ष पनि छ । कुखुराहरू जंगली चराहरूबाट विकसित भएका थिए जुन मानिसहरूको नजिकै बस्नको लागि अनुकूल भयो । जसका कारण आधुनिक प्रजातिका कुखुरालाई घरपालुवा बनाइयो ।

कति वर्ष पहिले?

पहिले, शोधकर्ताहरूले विश्वास गरे कि पहिलो वास्तविक घरेलु कुखुरा लगभग १०,००० वर्ष पहिले देखा पर्यो । यद्यपि, पछिको विश्लेषणले देखाउँछ कि धेरै तथाकथित ’कुखुरा’ नमूनाहरू वास्तवमा अन्य जंगली चराहरू जस्तै हाँसहरूका थिए । हालैका अध्ययनहरूले दक्षिणपूर्वी एशियाका मानिसहरूले यी चराहरूलाई पहिलो पटक १६५० ईसापूर्व र १२५० ईसापूर्व बीचमा पालेका थिए । यससँगै कुखुराको अधिकतम उमेर ३ हजार ५ सय वर्ष हुनेछ ।

कुखुरा नहुँदा पनि अण्डा हुन्थ्यो ।

अर्कोतर्फ, अण्डाहरू डायनासोरहरूको समयदेखि लाखौं वर्ष अघिका छन्, जुन प्रारम्भिक जुरासिक अवधिमा डायनासोरहरूले पहिलो कडा खोलका अण्डाहरू राखेका थिए । यदि हामीले हाम्रो खोजलाई चराहरूले राखेका अण्डाहरूमा सीमित राख्यौं भने पनि, कुखुरा अझै पनि दस लाख वर्ष भन्दा बढी पछि छ । जीवाश्म प्रमाणहरूले संकेत गर्दछ कि सरीसृप र डायनासोरहरूले घरेलु कुखुराको धेरै अघि अण्डा राखिरहेका थिए । त्यसकारण, कुनै पनि विकासवादी दृष्टिकोणबाट, अण्डा निश्चित रूपमा कुखुराको अगाडि आयो ।

त्यसोभए सही प्रश्न के हो ?

’तपाईंले प्रश्नलाई कसरी व्याख्या गर्नुहुन्छ भन्ने आधारमा, दुवै जवाफ सही हुन सक्छन्,’ डाक्टर माथर भन्छन्, कुखुरा वा अण्डा पहिले विकसित भयो भन्ने प्रश्नको सट्टा कुखुराको अण्डा वा कुखुराको अण्डा सोध्नु हो । स्पष्ट पजल यो हो कि कुखुरा कुखुराको अण्डाबाट मात्र निस्कन्छ, जुन स्वाभाविक रूपमा अर्को कुखुराले मात्रै राख्न सक्छ भन्ने सोच्न सक्छ ।

डा. माथर बताउँछन् कि पहिलो साँचो कुखुरा आंशिक रूपमा घरपालुवा रातो जंगली चराको अण्डाबाट निस्कियो । यसको मतलब यो हो कि कुनै पनि साँचो कुखुराले अण्डा राख्नु अघि पहिलो साँचो कुखुरा निस्कियो । त्यसकारण, यदि प्रश्नले कुखुराको अण्डालाई बुझाउँछ भने, जवाफ कुखुरा हो ।