विश्वभर ४० कम्पनी चलाउने मन्दिर, लन्डनदेखि दिल्लीसम्म अरबौंको व्यापार, ७०० भन्दा बढी ट्रेडमार्क

काठमाडौं । चीनको हेनान प्रान्तमा अवस्थित शाओलिन बौद्ध मन्दिर विश्वभर प्रसिद्ध छ । यो १५०० वर्ष भन्दा पुरानो हो । यहाँ भिक्षुहरू ३ वर्षको उमेरमा भर्ना हुन्छन् र त्यसपछि अध्यात्मदेखि लिएर कडा मानसिक र शारीरिक तालिम लिन्छन् । सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा यो हो कि यस मन्दिरको स्वामित्वमा अहिले विश्वभर ४० कम्पनीहरु चलिरहेका छन्, यी कम्पनीहरु मार्फत मन्दिरले विश्वभर मार्सल आर्ट ट्रेनिङ सेन्टरहरु स्थापना गर्नुका साथै होटललगायत धेरै व्यवसायिक कार्यहरु संचालन गरिरहेको छ । अर्बौंको यो समूहको सीईओ केवल एक भिक्षु छन् ।

शाओलिन टेम्पलको “शाओलिन समूह“ ले मुख्यतया ५ सहायक कम्पनीहरूसँग मन्दिरका कम्पनीहरूको विश्वव्यापी फैलावटलाई नियन्त्रण गर्दछ । यी मुख्य ५ सहायकहरूमा व्यवस्थापन, सांस्कृतिक प्रसार, वास्तविक विकास, उत्पादन र औषधिमा छन् । मन्दिरले यी ५ कम्पनीहरूलाई आफ्नो “सुरक्षाको छ उपाय“ मान्दछ ।

५ मुख्य सहायक कम्पनीहरूको नाम

यी ५ सहायक कम्पनीहरूको नाम थियो ल्याम टु । यी ५ कम्पनीहरूलाई “पैसा कमाउने ५ कानुनी माध्यम“ मानिन्छ । अहिले यसको व्यापार निकै बढेको छ । यो हङकङ स्टक एक्सचेन्जमा दर्ता मात्र नभएर कम्पनीको रुपमा आईपीओ पनि ल्याएको छ । भारतमा आफ्नो एउटा कम्पनीमार्फत चार सहरमा तालिम केन्द्र खोलेको छ ।

यो चीनको हेनान प्रान्तमा अवस्थित शाओलिन बौद्ध मन्दिर हो, जहाँ कुङ फु मार्शल आर्ट सिकाइने कला विश्वभर प्रसिद्ध छ । यसले भिक्षुहरूलाई मानसिक देखि शारीरिक स्तरसम्म यति बलियो बनाउँछ कि उनीहरूले आश्चर्यजनक कार्यहरू गर्न सक्छन् ।

भिक्षु सीईओ विरुद्ध आरोप

यद्यपि, जब शाओलिन टेम्पलले समूहहरू बनाउन र विश्वभर कम्पनीहरू खोल्न थाल्यो, यसको पनि विरोध भयो । मौलिक कामबाट विचलित भएर मन्दिर गलत बाटोमा गइरहेको भन्दै चिन्ता व्यक्त गरिएको थियो । केही वर्षअघि आफू पनि भिक्षु र भिक्षु भएका कम्पनीका वर्तमान सीईओमाथि यौन उत्पीडनको आरोपसमेत लागेको थियो । उनको नाम मास्टर सी हो । चिनियाँ सरकारले यी आरोपहरूको छानबिन गर्नुपरेको थियो, यद्यपि उनीहरूले अनुसन्धानपछि क्लिन चिट पाएका थिए ।

मुख्य शाओलिन मन्दिर कहाँ छ ?

शाओलिन मन्दिर चीनको हेनान प्रान्तको झेङझाउ शहरको माउन्ट तुङ पर्वतमा निर्मित एउटा ठूलो मन्दिर परिसर हो । यो पाँचौं शताब्दीमा खोलिएको थियो । त्यसपछि यो बौद्ध शिक्षाको उद्देश्यका लागि सुरु भयो । पछि, कुङफु र जेन बौद्ध धर्मकोे साथ, यो बौद्ध धर्म र मार्शल आर्ट बीचको सम्बन्धको लागि प्रसिद्ध भयो । यसै मन्दिरका कम्पनीहरू बर्लिन, लन्डन जस्ता विश्वका प्रमुख शहरहरूमा काम गरिरहेका छन् ।

मन्दिरमा यौन काण्डको आरोप पनि लागेको छ ।

द इकोनोमिस्टको रिपोर्टमा भनिएको छ कि यो मन्दिर हेर्न संसारभरबाट मानिसहरु चीन आउने गर्दछन् । यो संसारको सबैभन्दा प्रसिद्ध पवित्र स्थानहरू मध्ये एक हो । तर, व्यापार जगतमा फड्को मारिएपछि मानहानिबाट पनि यो मन्दिर गुज्रनु परेको थियो । यौन स्काण्डलका अलावा उनीमाथि भ्रष्टाचारका आरोप पनि लागेका छन् । मास्टर सी भिक्षु भएर पनि कसरी मन्दिरलाई कम्पनीमा परिणत गरेर सीईओ बन्न सक्थे भन्ने आलोचना भइरहेको थियो ।

भिक्षु सीईओहरू भिक्षुहरूको लुगामा बस्छन्

मास्टर सीको बाल्यकाल यही मन्दिरमा बितेको थियो । मन्दिरमा कडा तालिम लिएर उनले एमबीए पनि गरे । मन्दिरलाई व्यापारिक दुनियाँमा ल्याएसँगै विश्वभर फैलाउने उनको योजना छ । उनी झ्यालविहीन कोठामा बस्छन् । भिक्षुहरू जस्तै गेरुवा वस्त्र लगाउँछन्। उनी १६ वर्षको उमेरमा यस मन्दिरमा आएका थिए ।

माओको पालामा चीनमा ठूलो संख्यामा मन्दिरहरू ध्वस्त भएका थिए, त्यसैले शाओलिन बौद्ध मन्दिर पनि यसको सिकार भयो, तर पछि यसलाई पुनर्निर्माण गरियो । त्यसपछि यो आफ्नो विशेषता र मार्शल आर्ट प्रशिक्षणको कारण विश्वभर प्रसिद्ध भयो ।

माओको पालामा मन्दिर भत्काइएको थियो

माओको युग सुरु हुँदा लाल क्रान्ति अन्तर्गत बौद्ध धर्मलाई दबाउन खोजिएको थियो । मन्दिरहरू भत्काउन थाले । त्यसपछि शाओलिन मन्दिरलाई पनि केही हदसम्म क्षति पुगेको थियो । त्यहाँ सयौं र हजारौं भिक्षुहरू बस्थे । कारबाही पछि, लगभग २० भिक्षुहरू त्यहाँ बाँकी थिए । त्यतिबेला जीवन कठिन थियो, जसमा मास्टर सी जीवित भिक्षुहरूमध्ये थिए । माओको मृत्यु पछि, जब चीनको वातावरण परिवर्तन हुन थाल्यो, शिओलिन मन्दिरलाई पुनर्निर्माण गर्न अनुमति मागेको थियो ताकि यहाँ बौद्ध अनुष्ठान र पूजा पुनः सुरु गर्न सकियोस् ।

अहिले यो मन्दिरले स्थानीय अर्थतन्त्रमा विशेष भूमिका खेलेको छ ।

पछि यस मन्दिरको ख्याति बढ्न थाल्यो । धेरै फिल्ममा छायांकन गरिएको थियो । यहाँका १३ भिक्षुहरूले कुङ फु मार्शल आर्टलाई जीवित मात्रै राखेनन् तर यसलाई फैलाउन पनि थाले । यी सबैमा मास्टर सीको योगदान महत्त्वपूर्ण थियो । यस मन्दिरबाट पर्यटनमा समेत मनग्य आम्दानी हुन थालेपछि स्थानीय प्रशासनले पनि यस मन्दिर वरपरका वस्तुहरू विकास गर्न थालेको छ । मन्दिर प्रवेशका लागि टिकटको व्यवस्था गरियो । टिकटको आम्दानीको ७० प्रतिशत स्थानीय प्रशासन र ३० प्रतिशत मन्दिरमा जाने गरेको छ ।

मन्दिरको ७०० भन्दा बढी ट्रेडमार्कहरू छन्

मन्दिरमा विश्वभरबाट ठूला संख्यामा दर्शनार्थीहरुको आउन गर्दछ । यससँगै स्थानीय अर्थतन्त्रलाई पनि यसले फाइदा भएको छ । केही समयमै यो सुनसान क्षेत्र सानो सहरमा परिणत भयो । अहिले शाओलिन मठ एक ब्रान्डकै रुपमा रहेको छ । त्यसपछि मन्दिरले यहाँ बेच्ने सबै चीजहरूमा आफ्नो ट्रेडमार्क राख्न थाल्यो । अब मन्दिर पछि, चियादेखि फर्निचर र अन्य धेरै चीजहरू सम्म ७०० ट्रेडमार्कहरू छन् ।

मन्दिरले कुङफु मोबाइल एप पनि विकास गरेको छ

शाओलिन टेम्पलले कुङ फू तालिमको लागि मोबाइल एप्स पनि विकास गरेको छ । त्यसपछि उनले चिनियाँ परम्परागत औषधिको दायरा सुरु गरेको छ । केही भिक्षुहरूलाई उनीहरूको व्यवस्थापकीय सीप बढाउनको लागि छोटो अवधिको एमबीए कोर्स दिइयो । समय परिवर्तनसँगै मन्दिर प्रशासनले मन्दिरका यी गतिविधिलाई उचित ठहर गर्दै आएको छ । मन्दिरलाई सन् २०१० मा युनेस्कोले विश्व सम्पदा स्थलको दर्जा दिएको थियो । चीनले शाओलिन मन्दिरलाई विश्वमा सफ्ट पावरको रूपमा प्रयोग गर्दछ ।

चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीका भिक्षु सीईओ सदस्य

मन्दिरका भिक्षुहरूले व्यापार प्रतिनिधिहरूसँग दैनिक सीईओलाई भेट्छन् । उनले महारानी एलिजाबेथदेखि नेल्सन मण्डेलासम्म भेटेका छन् । उनले यस मन्दिरलाई सरकारसँग राम्रोसँग जोडेका छन् । उनी चिनियाँ कंग्रेसको सदस्य भइसकेका छन् । उनी सन् १९९८ देखि २०१८ सम्म नेशनल पिपुल्स कंग्रेसको उपसभापति भइसकेका छन् । चीनको बौद्ध धर्मका मानिसहरूको प्रतिनिधित्व गर्दछ ।

अष्ट्रेलिया परियोजना आलोचना

यद्यपि शाओलिनको परियोजनाको धेरै आलोचना हुने गरेको छ । यस्तै मध्ये एक थियोे ३०० मिलियन डलरको अष्ट्रेलियाली परियोजना जसमा एउटा मन्दिर र होटलको ठूलो कम्प्लेक्स, २७–होल गल्फ कोर्स र कुङ्ग फु प्रशिक्षण केन्द्र समावेश थियो । त्यसपछि शाओलिन टेम्पल गु्रपमा आरोप लागेको थियो कि उनीहरुसँग त्यति पैसा छैन, त्यसैले उनीहरुले यो प्रोजेक्ट किन हातमा लिए । वास्तवमा, मन्दिरले अष्ट्रेलियामा यसको लागि कोष जुटाउन साझेदारहरू खोजिरहेको छ र अहिले यस प्रोजेक्टमा काम भइरहेको छ ।